طراحی چیست
کلمه طراحی در لغت‌نامه به معنی «طرح افکنی» و «نقشه ریزی» آمده است. اما در معنای تخصصی، باز آفريدن تصاویر عینی یا تجسم بخشیدن به تصاویر ذهنی است. طراحی یعنی ایجاد تصویر خطی، که از ذهن شخص یا از هر پدیده‌ی واقعی مثل اشیا، طبیعت، انسان‌ها و… بر روی سطحی دو بعدی ایجاد می‌شود.
به عبارتی می‌توان گفت طرح افکنی در هنرهای تجسمی از اهمیت بسیاری برخوردار است و به دلیل داشتن نقش پایه‌ای در شاخه‌های مختلف تجسمی مورد توجه فراوانی قرار میگیرد.
طراحی خیلی از اوقات، پیش طرحی است برای پدید آوردن اثر هنری که به اصطلاح به آن اتود زدن می‌گویند، شاید بتوان گفت ابتدایی‌ترین فعالیت هر هنرمند است. در این مرحله، تغییر و تحولات بسیاری رخ می‌دهد تا یک طرح قابل قبول برای اثر اصلی ایجاد شود. این هنر، اصل اساسی همه هنرهای تجسمی بوده و خطوط و نشانه‌ها در آن اساس کار به شمار می‌روند.
طراحی به مثابه یک هنر مستقل برای هنرمند
اما طراحی در کنار اتود یا پیش طرح برای اثر، به عنوان هنری مستقل هم شناخته می‌شود و خیلی از طراحی‌ها در نمایشگاه‌ها‌ی مختلف عرضه می‌شوند تا حال و هوای هنرمند را نشان دهند. اهداف و عملکردها در ایجاد طرح افکنی متفاوت است و می‌توان آن را در دو دسته جای داد:
گروه اول: طرح‌های تمرینی، مطالعاتی، اتود، مشق، اسکیس یا پیش طرح است که برای آمادگی ذهن هنرمند ایجاد می‌شود که در این روش طراح به مطالعه‌ی اثر قبل از خلق نهایی آن می‌پردازد، زمانی که جرقه‌های اولیه در ذهن شکل میگیرد و به این صورت هنرمند شکل نهایی اثرش را بهتر در می‌یابد.
گروه دوم: طراحی‌هایی آزادانه هنرمند هستند که حس زیبایی‌شناختی دارند و به صورت اثر هنری مستقل برای بیان احساسات فردی خلق می‌شوند.
طراحی همچنین در دو حوزه‌ی drawing و design جای میگیرد. Drawing شامل برداشت‌های شخصی و آزاد هنرمند است و طراحی یا design مرحله به مرحله با ترکیب عناصر مختلف است و بیشتر جنبه کاربردی دارد مثل طراحی لیاس و طراحی صنعتی.
طراحی از کجا شروع شد؟
شاید با خودتان بارها فکر کرده باشید که طراحی از کجا شروع شده و چگونه توانست دغدغه‌ها و نیازهای انسان را پوشش دهد؟ باید گفت قدیمی‌ترین نقش ریزی‌‌ها مربوط به زمانی است که انسان‌ها درون غار زندگی می‌کردند و برای برقرای ارتباطات طرح‌هایی را بر دیوار غارها می‌کشیدند. نمونه‌هایی از آن را می‌توان در غار لاسکو و آلتامیرا در فرانسه دید.
برخی بر این باورند که این طرحها جنبه‌ای جادویی داشته که برای جلوگیری از بلایای طبیعی و افزایش قدرت در طبیعت ایجاد شده و با ابزاری ابتدایی مثل چوب سوخته کشیده می‌شدند.
خوب است که بدانید در دوره قبل از رنسانس تفاوت زیادی بین طراحی و نقاشی وجود نداشت، حتی در ایران هم هنرمندان ابتدا طرح‌های مدادی می‌کشیدند و سپس آن را رنگ می‌کردند. اما باید گفت طراحی مستقل در ایران با هنرمندانی مثل شیخ محمد آغاز شد و با رضا عباسی به اوج رسید و به عنوان مرحله مقدماتی کار هنری از سده شانزدهم در اروپا متداول شد.
طراحی و شناخت اصطلاحات آن
در طراحی چنانچه مرسوم است تُن‌ها، تاریک و روشنایی‌ها، با کم و زیاد شدن فشار بر اثر وسیله و ابزار (مانند مداد یا ذغال یا آب مرکب و غیره) بر روی کاغذ یا هر زمینه دیگری که برای طراحی در نظر گرفته شده باشد، به وجود می‌آیند. در اینجا شما را با اصطلاحات طراحی به طور مختصر آشنا می‌کنیم پس همراه ما باشید.
پیشطرح یا اسکیس: نوعی طراحی اولیه سریع، مقدماتی و بدون ریزه کاری است که شناخت و تصوری کلی از اثر می‌دهد. برای مثال، پیشطرح یک نقاشی منظره معمولا یادداشت‌های سریع و کوچکی است که تاثیرات نور در یک صحنه‌ی خاص و همچنین ترکیب‌بندی کلی را نشان می‌دهد، دفتر اسکیس هم مانند یک آلبوم کوچک است که می‌تواند برای ثبت آنی از یک حالت خاص همیشه در دسترس باشد.
مشق یا اتود یا مطالعه: طرح یا نقاشی‌ای از یک جزء، به منظور مطالعه و استفاده از آن در یک ترکیب بندی بزرگ‌تر است و نباید آن را با اسکیس اشتباه گرفت.
طرح خط خطی: طراحی سریع از موضوعات مختلف است که در آن ابزار طراح از روی کاغذ برداشته نمی‌شود.
روش خودکار یا اتوماتیسم: یکی از شیوه‌های سورئالیست‌ها برای طراحی است که در آن چشم را می‌بندند و آزادانه و بدون هدایت آگاهانه به کار طرح افکنی می‌پردازد.
طراحی سایه روشن دار: به طرحی گفته می‌شود که معمولا به صورت تک رنگ و با استفاده از رنگ‌های خنثی، برای مشخص ساختن تیرگی‌ها و روشنایی‌های نقاشی قبل از مرحله رنگ‌گذاری اجرا می‌شود.
طراحی سیاه قلم: اصطلاحی برای نوعی طراحی مستقل می باشد که با هر ابزار طراحی که سطح را سیاه کند انجام می شود. سایه ها و عمق ها و فرم و بافت ها با حرکت یا محو یا هر نوع ایجاد تیرگی مشخص می شوند.
طراحی و ابزارهای مورد استفاده در آن
هنوز هم ساده‌ترین ابزار طراحی مدادهای طراحی، زغال طراحی،مداد فشاری، مداد کنته، مرکب و مانند آنهاست که مورد استفاده هنرمندان قرار میگیرد، اما به‌طورکلی هر وسیله‌ای که در سطح مورد کار ما ردی ایجاد کند می‌توان طراحی کرد.
به عبارتی می‌توان گفت امروزه، اجرای طراحی، محدود به استفاده از ابزارهای سنتی (مداد، زغال و غیره) نیست، بلکه روش‌های متنوع ترکیب مواد، چسباندن وسایل، استفاده از مواد و ابزار تازه و غیرمتعارف نیز رواج یافته‌است. علاوه بر این، رایانه، دورنگار، ویدئو و انواع وسایل پیشرفته دیگر نیز امکانات تازه‌ای در این زمینه به وجود آورده‌اند. با این همه، آموزش طراحی از مسیر همان ابزارهای سنتی عبور می‌کند و از این طریق است که طراح قادر به استفاده‌ی ماهرانه و خلاقانه از ابزارهای تازه می‌گردد.
مداد: این ابزار ساده‌ترین وسیله طراحی است. مداد وسیله‌ای ساده، ارزان، در دسترس و مناسب برای انواع شیوه‌های طراحی است. این ابزاری است که با نوک آن می‌توان خطوط متنوع و با پهنای آن خطوط ضخیم و سطوح تیره و روشن ایجاد کرد. طراح می‌تواند با انتخاب نوع مداد، در مورد کیفیت خطوطی که ایجاد می‌کند تصمیم بگیرد.
زغال: قدیمی‌ترین وسیله طراحی است. اگرچه انسان‌های نخستین برای طراحی دیوار غارها و صخره‌ها از چوب سوخته استفاده می‌کردند، پس از گذشت هزاران سال هنوز هم زغال وسیله‌ای مهم و مناسب برای استفاده طراحان و نقاشان است. زغال تُن سیاه مخملی خوش‌رنگی دارد که از تأثیر تیره‌ترین مدادهای گرافیتی پررنگ‌تر است. سیاهی زغال تا سفیدی کاغذ فاصله زیادی دارد و تُن‌های خاکستری متنوعی را می‌توان با آن ایجاد کرد.
قلم طراحی: انسان اولین ابزارهای استفاده از مرکب را در طبیعت کشف کرده و سپس به مرور زمان آنها را کامل‌تر کرد. طرح افکنی با مرکب ابتدا به کمک قلم نی که نوک آن مرکب را به راحتی ذخیره و روی کاغذ پیاده می‌کند، آغاز شد. تراش نوک قلم بر خطوطی که ایجاد می‌کند تأثیر می‌گذارد، اما اغلب قلم نی خطوط نرم و کلفت ایجاد می‌کند. سپس نوک پر پرندگان که محفظه مناسبی برای ذخیره مرکب دارد و خطوط یکنواختی ایجاد می‌کند، برای طراحی و نوشتن مورد استفاده قرار گرفت. انسان برای تهیه ابزارهای پیشرفته از ویژگی این قلم‌های طبیعی استفاده کرد. امروزه طراحی و ساخت قلم‌های مختلف امکانات زیادی در اختیار طراحان گذاشته است که در مقالات بعدی وبلاگ پروانه به صورت جداگانه مختصر به آن خواهیم پرداخت.
کاغذ یا زمینه طراحی: اگرچه کاغذ، رایج‌ترین زمینه برای طراحی است، می‌توان از انواع سطوح تأثیرپذیر برای اجرای طرح استفاده کرد. دیوار غارها یا صخره‌های ناصاف اولین زمینه‌ها برای کار بودند که در بسیاری موارد دور از دسترس و ثابت بودند. الواح گلی، پوست حیوانات، چوب، پارچه و کاغذ دست‌ساز در طول زمان برای طراحی و نوشتن مورد استفاده انسان قرار گرفت.
اگرچه این زمینه‌ها سطوح مناسبی بودند و به راحتی جابه‌جا می‌شدند، اما نگهداری آنها در طول زمان چندان آسان نبود. امروزه برای طراحی، بیشتر از کاغذ و مقوا استفاده می‌شود که تهیه و نگهداری و جابه‌جایی آنها ساده‌تر از دیگر زمینه‌هاست. کارخانه‌های کاغذسازی انواع کاغذ و مقوای زبر، نرم، ضخیم نازک، صیقلی، پرزدار، بافت‌دار، سفید و رنگی در اندازه‌های استاندارد یا به صورت متری تهیه و به بازار عرضه می‌کنند. به دلیل تولید انبوه، هزینه آنها مناسب و در دسترس همگان است.
پاستل‌های مدادی: بیشتر این ابزارهای طراحی، در چوب محصور شده‌اند و باعث می‌شود به هم ریختگی کمتر شده و در عین حال جزئیات به خوبی طراحی شود، پاستل های مدادی را به سادگی می‌توان با پاستل‌های نرم و سخت مخلوط کرد و ترکیبی استفاده نمود.
اتودهای طراحی: این ابزار به جای مدادهای طراحی به کار می‌روند، چرا که بعضی از طراحان ترجیح می‌دهند از وسایل مشابه استفاده کنند. اتود‌ها همان مغزی مداد طراحی را دارند، اما دیگر مشکل تراشیدن و کوچک شدن مدادها را ندارند و با جنس‌ها، اندازه‌ها، نرمی و سختی‌های مختلف می‌توانید در بازار برای طراحی‌های خود تهیه نمایید.
تاریخ طراحی
تاریخچه نقاشی و ابزارهای آن به دوره انسان‌های ما قبل تاریخ و گستردگی فرهنگها بازمی‌گردد. تاریخچه نقاشی نشان دهنده یک پیوستگی، اگرچه شکسته شده در عهد عتیق است. در میان فرهنگها و پراکندگی قاره‌ها، تاریخچه نقاشی یک رودخانه با قدرت در حال پیشرفت است که به سوی قرن ۲۱ ادامه یافته. نقاشی دنیا بر پایه هنر ایران است.
تاریخ نقاشی نمایانگر سنتی مداوم است، اگرچه دوره ای مختل می‌شود، از دوران باستان. در سراسر فرهنگها و قاره‌ها و هزاره‌ها، تاریخ نقاشی رودخانه ای خلاق است که تا قرن ۲۱ ادامه دارد. تا اوایل قرن ۲۰ اساساً به نقوش بازنمایی، مذهبی و کلاسیک متکی بود، پس از آن زمان رویکردهای کاملاً انتزاعی و مفهومی مورد پسند قرار گرفتند.
تحولات در نقاشی شرقی از نظر تاریخی با نقاشی غربی، به‌طور کلی، چند قرن قبل موازی است. هنر آفریقا، هنر یهود، هنر اسلامی، هنر اندونزیایی، هنر هند، هنر چینی و هنر ژاپنی هر کدام تأثیر بسزایی در هنر غربی داشتند و بالعکس.
نقاشیهای شرقی و غربی که در ابتدا برای اهداف منفعت طلبانه و به دنبال آن حمایت‌های امپراتوری، خصوصی، مدنی و مذهبی بود، بعداً در طبقه اشراف و طبقه متوسط مخاطبان پیدا کرد. از دوران مدرن، نقاشان قرون وسطی از طریق دوره رنسانس برای کلیسا و اشراف ثروتمند کار می‌کردند.با آغاز دوره باروک، هنرمندان از طبقه متوسط تحصیل کرده و مرفه تر، کمیسیون‌های خصوصی دریافت می‌کردند. سرانجام در غرب ایده «هنر برای هنر» در آثار نقاشان رمانتیک مانند فرانسیسکو دو گویا، جان کنستانبل و جی ام. دبلیو ترنر ظاهر شد. قرن نوزدهم شاهد ظهور گالری هنری تجاری بود که در قرن بیستم حمایت می‌کرد.
قدیمی‌ترین نقاشیهای شناخته شده تقریباً ۴۰۰۰۰ سال قدمت دارند که هم در منطقه Franco-Cantabrian در غرب اروپا و هم در غارهای منطقه ماروس (سولاوسی، اندونزی) یافت می‌شوند. قدیمی‌ترین نوع نقاشی غارها شابلون‌های دستی و اشکال هندسی ساده است. قدیمی‌ترین نمونه‌های بی چون و چرای نقاشیهای غارهای مجازی تا حدودی جوان تر و نزدیک به ۳۵۰۰۰ سال قدمت دارند. در نوامبر ۲۰۱۸، دانشمندان از کشف قدیمی‌ترین نقاشی هنری فیگوراتیو شناخته شده در آن زمان، با بیش از ۴۰۰۰۰ (شاید به ۵۲۰۰۰ سال) حیوانات ناشناخته، در غار Lubang Jeriji Saléh در جزیره Borneo اندونزی (کالیمانتان) خبر دادند). با این حال، در دسامبر ۲۰۱۹، نقاشیهای غارهای مجازی که شکار خوک را در کارست Maros-Pangkep در Sulawesi به تصویر می‌کشد، حتی قدیمی تر، حداقل ۴۳٬۹۰۰ سال تخمین زده شده‌است. گفته شد که این یافته «قدیمی‌ترین رکورد تصویری داستان‌نویسی و اولین اثر هنری مجازی در جهان» است. و اخیراً، در سال ۲۰۲۱، غار هنر خوک که در جزیره ای اندونزی پیدا شده و بیش از ۴۵۵۰۰ سال قدمت دارد، گزارش شده‌است. نمونه‌هایی از نقاشی غارها در سراسر جهان وجود دارد – در اندونزی، فرانسه، هند، اسپانیا، آفریقای جنوبی، چین، استرالیا و …
حدس‌های مختلفی در مورد معنای این نقاشی‌ها برای افرادی که آنها را ساخته‌اند ساخته شده‌است. ممکن است هنرمندان ماقبل تاریخ حیوانات را برای «شکار» روح یا روح آنها نقاشی کرده باشند تا آنها را راحت تر شکار کنند یا نقاشی‌ها نمایانگر یک چشم‌انداز متحرک و احترام به طبیعت اطراف هستند. اینها ممکن است در نتیجه یک نیاز اساسی بیان که برای انسان ذاتی است، یا ممکن است برای انتقال اطلاعات عملی باشد.
در دوران پارینه سنگی، نمایش انسان در نقاشیهای غار نادر بود. عمدتاً حیوانات رنگ آمیزی می‌شدند، نه تنها حیواناتی که به عنوان غذا استفاده می‌شدند بلکه حیواناتی بودند که مانند غار چاووت قدرت مانند کرگدن یا Felidae بزرگ را نشان می‌دادند. علائمی مانند نقطه گاهی کشیده می‌شد. نمایش‌های نادر انسانی شامل اثرات دستی و استنسیل و ارقامی است که هیبریدهای انسان / حیوان را به تصویر می‌کشد. غار Chauvet در بخشهای Ardèche فرانسه شامل مهمترین نقاشیهای غار حفظ شده دوران پارینه سنگی است که در حدود ۳۱۰۰۰ سال قبل از میلاد نقاشی شده‌است. نقاشیهای غار آلتامیرا در اسپانیا ۱۴۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح انجام شده و در کنار دیگران بیوسن‌ها را نشان می‌دهد. تالار گاوها در لاسکو، دوردون، فرانسه، یکی از شناخته شده‌ترین نقاشیهای غار است و قدمت آن حدود ۱۵۰۰۰ تا ۱۰ هزار سال قبل از میلاد است.
هنر پیش از تاریخ در شرق
اولین نقاشیهای شناخته شده هندی، نقاشیهای صخره ای دوران ماقبل تاریخ، سنگ نگاره‌هایی است که در مکان‌هایی مانند پناهگاه‌های صخره ای Bhimbetka یافت می‌شود و برخی از آنها قدیمی تر از ۵۵۰۰ سال قبل از میلاد هستند. چنین آثاری ادامه یافت و پس از هزاره‌ها، در قرن ۷، ستون‌های تراشیده شده آژانتا، ایالت ماهاراشترا نمونه خوبی از نقاشیهای هندی را ارائه می‌دهد. رنگ‌ها، عمدتاً سایه‌های مختلف قرمز و نارنجی، از مواد معدنی گرفته شده‌است.
تاریخ نقاشی شرقی شامل طیف وسیعی از تأثیرات از فرهنگها و آیین‌های مختلف است. تحولات در نقاشی شرقی از نظر تاریخی با نقاشی غربی، به‌طور کلی چند قرن قبل، موازی است. هنر آفریقایی، هنر یهودی، هنر اسلامی، هنر اندونزیایی، هنر هند،هنر چینی، هنر کره ای و هنر ژاپنی هر کدام تأثیر بسزایی در هنر غربی داشتند و بالعکس.
نقاشی چینی یکی از قدیمی‌ترین سنتهای هنری مستمر در جهان است. اولین نقاشی‌ها نمایشی نبودند بلکه زینتی بودند. آنها بیش از تصاویر از الگوها یا طرحها تشکیل شده بودند. سفالهای اولیه با مارپیچ، زیگزاگ، نقطه یا حیوانات نقاشی می‌شدند. فقط در دوره ایالات متخاصم (۴۰۳–۲۲۱ پیش از میلاد) بود که هنرمندان شروع به نمایندگی از جهان پیرامون خود کردند. نقاشی ژاپنی یکی از قدیمی‌ترین و کاملاً تصفیه شده‌ترین هنرهای ژاپنی است که شامل طیف گسترده‌ای از سبک‌ها و سبک‌ها است. تاریخ نقاشی ژاپنی یک تاریخ طولانی از سنتز و رقابت بین زیبایی‌شناسی بومی ژاپن و اقتباس از ایده‌های وارداتی است. نقاشی کره ای، به عنوان یک فرم مستقل، در حدود سال ۱۰۸ قبل از میلاد، حدود سقوط Gojoseon آغاز شد، و این یکی از قدیمی‌ترین آثار در جهان است. آثار هنری آن دوره زمانی به سبک‌های مختلف تکامل یافت که مشخصه دوره سه پادشاهی کره بود، به ویژه نقاشی‌ها و نقاشیهای دیواری که مقبره سلطنت گوگوریو را تزئین می‌کنند. در دوره سه پادشاهی و از طریق سلسله گوریئو، نقاشی کره ای در درجه اول با ترکیبی از مناظر به سبک کره ای، ویژگی‌های صورت، مضامین بودایی محور و تأکید بر مشاهدات آسمانی که با توسعه سریع نجوم کره تسهیل می‌شد، مشخص می‌شد.
چین، ژاپن و کره سنت شدیدی در نقاشی دارند که به هنر خوشنویسی و چاپ نیز بسیار وابسته است (به حدی که معمولاً به عنوان نقاشی دیده می‌شود). نقاشی سنتی خاور دور با تکنیک‌های مبتنی بر آب، واقع گرایی کمتر، موضوعات «ظریف» و سبک، رویکرد گرافیکی به تصویر کشیدن، اهمیت فضای سفید (یا فضای منفی) و ترجیح منظره (به جای شکل انسان) مشخص می‌شود موضوع. فراتر از جوهر و رنگ روی طومارهای ابریشم یا کاغذ، طلا روی لاک نیز ماده رایج در آثار هنری نقاشی شده آسیای شرقی بود. گرچه ابریشم در گذشته ماده ای گران‌قیمت برای رنگ آمیزی بود، اما اختراع کاغذ در قرن اول میلادی توسط خواجه لون، خواجه دربار هان، نه تنها یک رسانه ارزان و گسترده برای نوشتن، بلکه یک رسانه ارزان و گسترده برای نقاشی نیز فراهم کرد. (دسترسی بیشتر آن به عموم مردم).
ایدئولوژی‌های کنفوسیونیسم، دائوئیسم و بودیسم نقش مهمی در هنر شرق آسیا داشتند. نقاشان سلسله سده‌های قرون وسطایی مانند لین تینگگوئی و لباسشویی او لوهان (که در گالری هنری اسمیتسونیان فریر نگهداری می‌شود) در قرن دوازدهم نمونه‌های عالی ایده‌های بودایی است که در آثار هنری کلاسیک چین ادغام شده‌است. در نقاشی دوم روی ابریشم (تصویر و توضیحات در پیوند آورده شده‌است)، لوهان بودایی سر طاس در یک مکان عملی برای شستن لباس در کنار رودخانه به تصویر کشیده شده‌است. با این حال، این نقاشی از نظر بصری خیره کننده است، در حالی که Luohan در جزئیات غنی و رنگ‌های روشن و مات در مقابل محیطی مبهم، قهوه ای و بی درخت قرار گرفته‌است. همچنین، بالای درختان با مهی چرخان پوشانده شده و «فضای منفی» مشترک ذکر شده در بالا در هنر شرق آسیا را فراهم می‌کند.
در ژاپونیسم، پست امپرسیونیست‌های اواخر قرن نوزدهم مانند ون گوگ و هانری دو تولوز- لوترک و تونالیست‌هایی مانند جیمز مک نیل ویستلر، هنرمندان اوکیوی ژاپنی اوایل قرن نوزدهم مانند هوکوسای (۱۸۴۹–۱۷۶۰) و هیروشیگه (۱۷۹۷–) را تحسین کردند. ۱۸۵۸) و تحت تأثیر آنها قرار گرفت.
ایران
باسیل گری، مورخ شرقی معتقد است «ایران هنری خاص [منحصر به فرد] را به جهان ارائه داده‌است که در نوع خود عالی است». غارهای استان لرستان ایران تصاویر نقاشی شده از حیوانات و صحنه‌های شکار را به نمایش می‌گذارند. قدمت برخی از آنها مانند استان فارس و سیالک حداقل ۵۰۰۰ سال است. تصور می‌شود که نقاشی در ایران در دوران تامرلین به اوج خود رسیده‌است، زمانی که استادان برجسته ای مانند کمال الدین بهزاد سبک جدیدی از نقاشی را به دنیا آوردند.
نقاشیهای دوره قاجار ترکیبی از تأثیرات اروپایی و مکتب‌های مینیاتور صفوی مانند نقاشیهای معرفی شده توسط رضا عباسی و آثار کلاسیک میرعلی است. استادانی مانند کمال الملک تأثیر اروپا را در ایران بیشتر پیش بردند. در زمان قاجار بود که «نقاشی قهوه‌خانه» ظهور کرد. موضوعات این سبک اغلب ماهیتی مذهبی داشتند و صحنه‌هایی از حماسه‌های شیعه و مانند آن را به تصویر می‌کشیدند.
